Türkiye’de uzun süredir gündemde olan ‘gelire göre vergilendirme’ sistemiyle ilgili çalışmalar ivme kazanıyor. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, ülkede dolaylı vergilerin yüksek, doğrudan vergilerin ise düşük olduğunu belirtti. Yılmaz, “Yakın zamanda, sosyal adalet açısından doğrudan vergilerin oransal olarak artması gerektiğine inanıyorum. Her gelir seviyesinden vatandaştan aynı miktarı almak yerine, düşük gelirli kesimlere daha az yük getirmek anlamına gelir” ifadelerini kullandı.
DOLAYLI VERGİLERİN PAYI % 65
Türkiye’de dolaylı vergilerin yükü 1990 yılında %48, 2000 yılında %59, 2002’de %66, 2004’te %69 seviyesine yükselmişti. 2010’da %67 olan bu oran, 2017’ye kadar %66 ile %69 arasında değişti, 2019’da %61.3’e geriledi, 2020’de %65.6, 2021’de %64.1 ve geçen yıl %62.2 seviyesine indi. 2023 yılı Ocak-Ağustos döneminde ise KDV ve ÖTV’nin toplam vergi gelirlerindeki payı %65, doğrudan vergilerin payı ise %35 oldu. Dolaylı vergiler arasında KDV, ÖTV, Banka ve Sigorta Muamele Vergisi, Özel İletişim Vergisi, Damga Vergisi ve Gümrük Vergisi bulunuyor. Doğrudan vergiler ise gelir ve kazanç üzerinden alınan Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi ve mülkiyet üzerinden alınan Veraset ve İntikal Vergisi, Emlak Vergisi ve Motorlu Taşıtlar Vergisi’ni içerir.
OECD ülkeleri genelinde gelir, kâr ve sermaye gelirlerinden alınan vergilerin oransal payı ortalama %11.2 düzeyindeyken, Türkiye’de bu oran sadece %5.5. Türkiye, dolaylı vergilerin, toplam vergi geliri içerisindeki payında OECD ülkeleri arasında lider konumda bulunuyor. Örneğin Norveç’te, gelir, kâr ve sermaye gelirlerinden alınan dolaysız vergilerin payı %20.4 iken, ABD’de bu oran %12.8 olarak gerçekleşiyor.
Hükümetin yeni vergi sistemiyle ilgili planları, 2024-2026 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program’da (OVP) da yer alıyor. Bu kapsamda, gelir, kurumlar ve katma değer vergileri kanunları ile vergi usul kanunu yeniden düzenlenecek. Gelir ve kurumlar vergisi denetçilerinin sayısı artırılacak. Vergisel teşvikler, iktisadi ve sosyal yönleriyle ele alınacak ve etkin olmayanlar kaldırılacak. Doğrudan vergilerin, toplam gelir içerisindeki ağırlığı artırılacak. Bu amaçla vergi teşvikleri, muafiyetler, uzlaşmalar ve matrah belirleme yeniden gözden geçirilecek. Vergi Usul Kanunu’na göre çift kayıt sistemine son verilecek. Elektronik defter ve elektronik belge uygulamaları daha yaygın hale getirilecek.
