Türkiye, Uluslararası Adalet Divanı’nda (UAD) İsrail’e karşı Güney Afrika’nın açtığı soykırım davasına müdahillik bildiriminde bulunarak, davaya katılan yedinci ülke olma yolunda ilerliyor. Bu adımın önemi, kapsamı ve davanın sonraki aşamalarına etkileri merak ediliyor.
Türkiye’nin Müdahilliğinin Önemi
Gazze’deki soykırıma ilişkin müdahillik bildiriminde bulunan en önemli ülke konumuna gelecek Türkiye’nin başvurusu, sembolik öneminin yanı sıra diğer bölge ülkelerinin de müdahil olma kararlarını güçlendirebilir. Türkiye’nin bu adımı, Gazze’deki uluslararası hukuk ihlallerinin tespiti ve Filistinlilerin haklarının savunulması konusunda diğer ülkeleri daha aktif bir rol almaya teşvik edebilir.
Müdahilliğin Hukuki Dayanağı
Devletler, UAD nezdinde açılmış bir davaya, Divan Statüsü’nün 62. ve 63. maddeleri üzerinden müdahil olabiliyor. 62. madde uyarınca yapılan müdahillikler, devletlerin davadaki karardan etkilenebilecek hukuki nitelikte bir menfaati olduğunu düşündüğünde gerçekleşiyor. Bu madde kapsamında müdahil olan devletler, davanın esasına ilişkin yorum ve beyanlarda bulunabiliyor.
- madde ise devletlere, uyuşmazlık konusu olan Soykırım Sözleşmesi’nin nasıl yorumlanması gerektiğine dair genel beyanda bulunma imkanı tanıyor. Türkiye, 63. madde üzerinden başvuracak olsa da 62. madde kapsamında müdahil olma hakkını saklı tutuyor. Bu sayede davanın ilerleyen aşamalarında her iki madde kapsamında da yeni başvurular yapabilir veya mevcut beyanlarında değişiklikler yapabilir.
Türkiye’nin Müdahillik Başvurusunun Kapsamı
Türkiye’nin bugün divana sunacağı metnin, Güney Afrika’nın tezlerini destekler nitelikte olması bekleniyor. Metin, Soykırım Sözleşmesi’nin özellikle 7 Ekim 2023’ten bu yana İsrail’in Gazze’de gerçekleştirdiği katliamlar çerçevesinde nasıl yorumlanması gerektiğine dair detaylı bir değerlendirme sunacak.
Davanın Sonraki Aşamaları
Divan, Türkiye’nin müdahillik bildirimini değerlendirdikten sonra, davanın tarafları olan Güney Afrika Cumhuriyeti ve İsrail’den yazılı gözlemler isteyecek. Gerekli görürse, müdahilliklerin kabul edilebilir olup olmadığına ilişkin sözlü duruşma düzenleyebilir. Türkiye’nin müdahillik metni, davanın taraflarının yanı sıra Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri, BM üyesi ülkeler ve diğer müdahil devletlere iletilecek.
Müdahilliğin Amaç ve Sonuçları
Türkiye’nin müdahilliği, küresel sahnede hukuki ve ahlaki sorumluluklarını teyit etmesi anlamına geliyor. Bu adım, Türkiye’nin bölgesel barışa katkı çabalarıyla birlikte değerlendirildiğinde, Gazze’deki soykırımın tespitinde ve Filistinlilerin haklarının savunulmasında önemli bir rol oynayacak. Ayrıca, Türkiye gibi güçlü bir bölgesel aktörün Soykırım Sözleşmesi’ne ilişkin yorumları, UAD’nin yargıçlarının müzakerelerini ve davanın sonucunu önemli ölçüde etkileyebilir.
Müdahilliğin Öncesi ve Süreci
Gazze’deki soykırıma ilişkin davada, Divan henüz ilk aşamada, yani mahkemenin yargı yetkisinin tespitine ilişkin “ilk itirazlar” safhasında bulunuyor. Türkiye ve diğer devletlerin davanın ilk aşamalarında müdahil olması, esasa ilişkin beyanların yanı sıra Divan’ın yargı yetkisine ilişkin de beyanda bulunma imkanı sağlıyor.
Gelecek Süreç
Türkiye’nin müdahilliği sonrasında, Divan diğer müdahil ülkelerin başvurularını değerlendirecek ve gerekli görürse ortak bir karar açıklayacak. Müdahilliğin kabul edilmesi durumunda, Türkiye’nin sunduğu beyanlar ve yorumlar, davanın sonucunu ve gelecekteki benzer davaların gidişatını önemli ölçüde etkileyebilir.
Sonuç olarak, Türkiye’nin UAD’deki İsrail’e karşı soykırım davasına müdahilliği, bölgesel ve küresel düzeyde hukuki ve politik baskı oluşturarak, Gazze’deki insan hakları ihlallerinin uluslararası arenada daha güçlü bir şekilde ele alınmasına katkıda bulunacak.
