Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Başkanı Erhan Çetinkaya, Haziran ayı enflasyon oranının beklentilerin altında kalmasının nedenlerini, kamu zamlarının Temmuz ayına ertelenmesi, döviz kurundaki istikrar ve yaz aylarının tarihsel olarak düşüşe katkısı olarak sıraladı.
Çetinkaya, bir grup gazeteciyle yaptığı toplantıda, “Neden maaş zam oranlarının belirleneceği zaman böyle bir rakam açıklandı?” eleştirileri hatırlatılınca, “Bu sorunun muhatabı biz değiliz” diyerek, zamların zamanlaması konusunda Hazine ve Maliye Bakanlığı’nı işaret etti. Çetinkaya, “Elektrik zammını 1 Temmuz’da veya 1 Haziran’da yapmanın büyük bir farkı var. Bu, enflasyonu yarım puan veya daha fazla etkiliyor. Tercih bu yönde kullanıldı” açıklamasını yaptı.
Bloomberg’in haberine göre, Çetinkaya, bir diğer etkenin yaz aylarında düşük enflasyon olduğunu belirtirken, “30-40 yıllık aylık enflasyon verilerine baktığınızda Haziran ayı her zaman en düşük aydır. Çoğu yıl negatif çıkmıştır. Geçtiğimiz 2 yıl boyunca seçim atmosferi ve döviz kuru hareketlerinden dolayı bir birikmişlik vardı” dedi.
‘Kimse Madde Fiyatı Açıklamıyor’
TÜİK’in 2022’de durdurduğu madde fiyatları açıklaması da son günlerin tartışma konusu. Çetinkaya, bu kararı savunarak, tüm dünyanın endeks açıklama metodunu uyguladığını belirtti.
Bloomberg’in haberine göre, Çetinkaya, ürün fiyatlarının aylık ortalama fiyatları içermesi nedeniyle bir sonraki ayın 3. günündeki cari durumu yansıtmayabileceğini söyledi. Çetinkaya, “600 bin fiyatın içerisinden siz birkaç tanesini seçip örneğin, Van’daki BİM şubesinde satılan normal domates ile İstanbul’un Etiler şubesindeki Macrocenter’da satılan çeri domatesi karşılaştırırsanız bir mana ifade eder. Ama domates fiyatı dediğiniz zaman dünyanın hiçbir yerinde olmadığı gibi Türkiye’de de bir anlamı olmaz. Dolayısıyla bütün dünyanın yaptığı şey, fiyat açıklamak değil, endeks açıklamaktır” dedi.
Çetinkaya son olarak, hem veri miktarındaki artış hem de bu verilerin dijital yollarla alınma oranının artmasına değinirken, “Hesap ucu ucuna yetişirken, kalkıp bir de bir anlam taşımayan fiyatları hesaplamaktan vazgeçtik. Bu, yüklü ve dünyada kimsenin yapmadığı bir iş” dedi.
‘Şirket Kârlılıkları Enflasyonu Artırıyor’
Dünya genelindeki şirket kârlılıklarının enflasyona etkisi konusuna değinen Çetinkaya, Türkiye’de de bu etkinin gözlemlendiğini belirtti ve “Evet, şirket kârları enflasyon üzerinde arttırıcı bir etkiye sahip görünüyor. Türkiye’de yapılan akademik araştırmalar da bunu gösteriyor” dedi.
Enflasyonun yavaşlama trendine gireceğini belirten Çetinkaya, yine de konunun gündemde kalacağını ifade etti ve “Bu tartışılsın diye söylemiyorum ama enflasyonun %75 olmasıyla %45 olması arasında nasıl bir fark var bunu bir değerlendirmek lazım. Bana sorarsanız bir fark yok. Fiyatlar yine artıyor” dedi.
ENAG’a Eleştiri
Toplantıda Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) çalışma yöntemine de eleştiriler getiren Çetinkaya, “Neyi nasıl hesapladıkları ile ilgili herhangi bir bilgi yok. Ama şunu gözlemledik: Her ay sahibinden.com’a girip ev fiyatlarına bakıyorlar. Geçen ay bu kadardı, fiyat şu oldu diye bir hesap yapıyorlar. TÜİK, yaklaşık 5 bin kiralık konutu takip eder. Türkiye’deki kiracıların sadece yüzde 5-10’u ev değiştiriyor. Kiradaki fiyat artışları enflasyona geç yansır” değerlendirmesinde bulundu.
TÜİK Başkanı son olarak, algılanan enflasyon ile açıklanan enflasyon arasındaki farka da değinerek, Türkiye’de bu farkın diğer ülkelere göre çok daha az olduğunu belirtti. Çetinkaya, “Ama diyebilirsiniz ki; Türkiye’de enflasyon nominal olarak çok yüksek olduğu için bu can acıtıcı. Daha fazla söyleyecek bir şeyim olmaz” dedi.
