Başkan Joe Biden, Cuma günü yaptığı açıklamada, İsrail’in Hamas militanlarına önerdiği ve Gazze’deki kalan rehinelerin serbest bırakılmasını sağlayacak ve neredeyse 8 aydır süren Orta Doğu savaşını sona erdirebilecek üç aşamalı anlaşmayı detaylandırdı.
Biden, Hamas’ın “artık büyük çaplı bir saldırı gerçekleştirecek kapasitede olmadığını” belirterek, İsraillileri ve Hamas’ı kalan rehineleri serbest bırakmak için uzatılmış bir ateşkes anlaşmasına varmaya çağırdı.
Beyaz Saray’da konuşan Demokrat başkan, öneriyi “kalıcı bir ateşkes ve tüm rehinelerin serbest bırakılması için bir yol haritası” olarak nitelendirdi.
Biden, önerilen anlaşmanın ilk aşamasının altı hafta süreceğini ve “tam ve eksiksiz bir ateşkesi”, İsrail güçlerinin Gazze’nin yoğun nüfuslu bölgelerinden çekilmesini ve yüzlerce Filistinli mahkumun serbest bırakılması karşılığında kadınlar, yaşlılar ve yaralılar da dahil olmak üzere bir dizi rehinenin serbest bırakılmasını içereceğini söyledi.
İkinci aşama, tüm kalan canlı rehinelerin, erkek askerler de dahil olmak üzere serbest bırakılmasını ve İsrail güçlerinin Gazze’den çekilmesini içerecek.
“Hamas taahhütlerine uyduğu sürece, geçici ateşkes, İsrail teklifinde belirtildiği gibi, ‘düşmanlıkların kalıcı olarak sona ermesi’ haline gelecektir,” dedi Biden.
Üçüncü aşama, savaşın neden olduğu yıkımdan sonra Gazze’nin büyük bir yeniden yapılandırılmasının başlamasını öngörüyor. İsrail’in dört buçuk sayfalık teklifi Perşembe günü Hamas’a iletildi.
Bu arada, Kongre liderleri Cuma günü İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’yu ABD Kongresi’nde bir konuşma yapmaya davet etti. Temsilciler Meclisi Başkanı Mike Johnson (Cumhuriyetçi) ve Senato Çoğunluk Lideri Chuck Schumer (Demokrat) tarafından yapılan davet bir süredir planlanıyordu, ancak özellikle Demokratlar arasında İsrail’in savaşı sürdürmesine ilişkin büyük endişeler var.
Konuşma için henüz bir tarih belirlenmedi.
Biden, İsrail’in teklifini yolunda tutmanın zor olacağını kabul ederek, ilk aşamadan ikinci aşamaya geçmek için müzakere edilmesi gereken bir dizi “detay” olduğunu söyledi.
Biden yönetiminden üst düzey bir yetkili, ilk aşama sırasında aşılması gereken bir engelin, tarafların bir sonraki aşamada serbest bırakılacak rehine ve mahkumların oranı konusunda anlaşmaları gerektiğini söyledi.
Biden’ın açıklamaları, İsrail ordusunun, genişleyen saldırısı kapsamında şimdi Gazze’nin güneyindeki Refah’ın merkezi bölgelerinde operasyon yaptığını doğrulamasıyla geldi. Biden, bunun “gerçekten belirleyici bir an” olduğunu söyledi. Hamas’ın bir ateşkes istediğini ve İsrail’in aşamalı anlaşmasının, “gerçekten ciddi olup olmadıklarını” kanıtlamak için bir fırsat olduğunu ekledi.
Ancak Biden, “savaşın sona ermesi ve ertesi günün başlaması” için baskı yaparken, İsrailli yetkililer Hamas’ın askeri yenilgisine olan bağlılıklarını sürdürdüklerini belirtti. Demokrat başkan, zorlu bir yeniden seçim mücadelesiyle karşı karşıya ve Netanyahu hükümetine savaşı sona erdirmesi için daha fazla baskı yapmasını isteyen siyasi sol kesimden tepki aldı.
Netanyahu’nun ofisi, Biden’ın konuşmasının ardından yaptığı açıklamada, İsrail’in rehine müzakere ekibine kalan rehineleri serbest bırakmanın bir yolunu bulma yetkisi verdiğini söyledi.
Ancak İsrailliler, “savaşın, tüm kaçırılanların geri getirilmesi ve Hamas’ın askeri ve hükümet yeteneklerinin ortadan kaldırılması da dahil olmak üzere, tüm hedeflerimiz gerçekleştirilene kadar sona ermeyeceğini” belirtiyor. Başbakanlık ofisi ayrıca, İsrail tarafından önerilen “tam olarak belirlenen çerçeveye” uyulması çağrısında bulundu.
Washington’daki Uluslararası Politika Merkezi’nin başkan yardımcısı Matt Duss, Netanyahu’nun tepkisinin, “İsrail’in kabul edeceği bir öneri ile Başkan Biden’ın özetlediği şey arasında bir ayrılık olasılığı” anlamına gelebileceğini söyledi.
Hamas, Biden tarafından sunulan teklifi “olumlu” gördüğünü belirten bir açıklama yaptı ve İsraillileri, kalıcı bir ateşkesi, İsrail askerlerinin Gazze’den tamamen çekilmesini, bir mahkum değişimini ve diğer koşulları içeren bir anlaşmaya açık bir şekilde bağlılık ilan etmeye çağırdı.
İsrail, Gazze’deki sistematik yıkım stratejisi nedeniyle sivil can kayıpları pahasına büyük uluslararası eleştirilerle karşı karşıya kaldı. Gazze Sağlık Bakanlığı’na göre, İsrail bombardımanları ve kara saldırıları 36.000’den fazla Filistinliyi öldürdü, bu rakamlar savaşçılar ve siviller arasında ayrım yapmıyor.
Biden, savaşı sona erdirmeye direnen İsraillilere de seslendi. Netanyahu’nun aşırı sağ koalisyonunun bazı üyeleri, Hamas’ı ortadan kaldırmayan herhangi bir anlaşmaya karşı çıkıyor ve Gazze’nin kalıcı olarak işgal edilmesini istiyorlar.
“Yıllarca savaşmak istiyorlar ve rehineler onlar için öncelik değil,” dedi Biden. “İsrail’in liderliğine bu anlaşmanın arkasında durmaları çağrısında bulundum.”
Biden, konuşmasında Filistin devletinin kurulmasına değinmedi, ancak uzun vadeli barış için bunun anahtar olduğunu defalarca söylemişti. ABD yönetimi ayrıca, bölgenin iki büyük gücü olan İsrail ve Suudi Arabistan arasında normalleşme sağlamaya çalışıyor. Ancak Suudiler, Filistin devletinin kurulmasına yönelik somut adımlar içermeyen herhangi bir anlaşmaya karşı çıkıyorlar.
İsrail, 7 Ekim’de Hamas’ın güney İsrail’e yaptığı saldırının ardından Gazze’de savaşı başlattı. Militanlar yaklaşık 1.200 kişiyi – çoğunlukla sivilleri – öldürdü ve yaklaşık 250 kişiyi kaçırdı. İsrail, yaklaşık 100 rehinenin hala Gazze’de esir tutulduğunu ve yaklaşık 30’unun cesetlerinin de orada olduğunu söylüyor.
ABD ve diğer arabulucuların, güneydeki Refah şehrine planlanan bir İsrail işgalini önlemek umuduyla bir anlaşma sağlamak için büyük bir çaba harcamasının ardından, ay başında ateşkes görüşmeleri durdu.
Görüşmeler, Hamas’ın savaşın sona ermesini ve İsrail birliklerinin Gazze’den tamamen çekilmesini garanti eden bir anlaşma talep etmesi nedeniyle tıkandı, bu talep İsrail tarafından reddedildi.
Biden yönetim yetkilisine göre, yeni İsrail teklifinin çerçevesi, “sadece birkaç hafta önce Hamas’ın kendi tekliflerine neredeyse aynıdır.”
