Başlangıç verilerine göre, Türkiye-Rusya ihracatı ocak ayında yıllık %39 azalarak 631 milyon dolar seviyesine geriledi. Bir önceki yıl ise %16,9 artışla 10,9 milyar dolar olarak kaydedilmişti.
ABD’nin Rusya ile iş yapan finans kuruluşlarına yönelik yaptırım tehdidi, Türk-Rus ticaretini önemli ölçüde etkiledi. Uzman kaynaklara göre, bu durum hem petrol ithalatını hem de Türk ihracatını hedef aldığı için bazı ödemelerin gecikmesine veya aksamasına neden oldu.
Uzmanlara göre, ABD’nin aralık ayındaki yaptırım kararı doğrudan enerji sektörünü hedeflemese de Türkiye’nin Rusya’dan ham petrol için yaptığı bazı ödemeleri ve Rusya’nın genel olarak Türk ihracatı için yaptığı ödemeleri karmaşık hale getirdi.
Ancak, yeniden seçilmeyi uman Başkan Biden, özellikle seçim kampanyası sürecinde ABD’de benzin fiyatlarının artmasını önlemek ve küresel petrol ticaretini kesintiye uğratmamak için sadece Kremlin’in finansal kaynaklarını hedef almaya odaklanıyor. Bu şekilde, Moskova’nın Ukrayna’daki savaşı finanse etmesini zorlaştırarak Kremlin’e baskı yapmayı amaçlıyor.
Hindistan, Çin ve BAE gibi ülkelerle benzer durumlar yaşanıyor. Petrol tüccarları, Türkiye’nin şu anda karşı karşıya olduğu ödeme sorunlarının, Rusya’nın Hindistan’a petrol sevkiyatını geciktirdiğini ve Birleşik Arap Emirlikleri ve Çin’e yapılan sevkiyatı karmaşık hale getirdiğini ifade ediyor.
Rusya, Kasım 2023’e kadar olan 11 aylık dönemde Türkiye’ye 8,9 milyon metrik ton ham petrol ve 9,4 milyon ton dizel tedarik etti. Ayrıca, Rusya, NATO üyesi Türkiye’nin en büyük ham petrol ve dizel ihracatçısı konumunda.
Rus petrol ihracatçıları, üç haftadır Türkiye’den ödeme alamıyor. Konuyla ilgili bilgi sahibi dört kaynak, ortaya çıkan ödeme sorunlarının Türk bankalarının işlemlerini gözden geçirmesi ve Rus müşterilerle olan uyumunu sıkılaştırmasıyla ilgili olduğunu belirtti. Petrol endüstrisinden iki kaynak, Türkiye’nin ham petrol tedarikini aksatmadığını ancak bazı kargoların geciktiğini ifade etti. Bir Rus petrol şirketinden bir kaynak da, iki, üç haftadır Türkiye’den ödeme alamadıklarını doğruladı.
Ödeme sorunları, aralık ayından sonra ortaya çıktı. Türk sanayi ve finans sektörü kaynakları, konuyla ilgili konuşma izni olmadığı için adlarını vermeden ödeme ve ticaretteki aksaklıkları değerlendirdi. Yetkililere göre, “ödeme sorunları aralık ayından sonra başladı. Odak noktası petrol ithalatı olmasa da, endişe verici bir süreç var. Günlük işleyişi etkilememiş gibi görünse de her an sorunlar çıkabilir” denildi.
Türk Hazine Bakanlığı ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) konuya ilişkin yorum yapmadı.
Ankara, iki yıl önce başlayan Ukrayna işgalini kınasa da, Batı’nın Rusya’ya yönelik yaptırımlarına karşı çıkıyor. Ayrıca, Ankara hem Rusya hem de Ukrayna ile diplomatik ilişkilerini sürdüren birkaç ülkeden biridir. Ankara, yaptırımların Türkiye üzerinden delinmeyeceğini belirtse de, Washington geçen yıl Rusya’nın savaşta kullanabileceği çift kullanımlı malların geçişini durdurmak için baskılarını arttırdı. Bu nedenle Türk bankaları ve şirketleri ikincil ABD yaptırımlarından etkilenebilir.
Rus-Türk ödemelerindeki kesinti, Biden’ın 22 Aralık’ta Rusya’nın yaptırımları delmesine yardımcı olan firmaları ABD finans sistemine erişimlerini kaybetme riskiyle tehdit ettiği kararnameyi imzalamasıyla başladı. Kararname, ABD’nin yaptırımlarının hedefinde olan finans kuruluşlarının yanı sıra iş yapan yabancı finans kuruluşlarını da kapsıyor.
Kremlin, ABD’nin baskısı nedeniyle Türk bankalarının Rus müşterilerine yönelik kuralları sıkılaştırdığını kabul etti ve sorunun çözümü için Türkiye ile çalıştığını açıkladı. Rusya Merkez Bankası Başkanı Elvira Nabiullina, dış ticaret işlemlerinde yerleşim ve lojistik ile ilgili ek zorluklar olduğunu belirtti.
Bir Türk bankacı, bankaların yaptırımlarla ilgili çok dikkatli olduğunu ve uyum departmanlarının tüm işlemleri yakından izlediğini belirtti. Başka bir bankacı ise, “Bu konu çok hassas ve bankaların uyum departmanları bu konunun üzerinde duruyor” şeklinde konuştu.
ABD Dışişleri Bakanlığı’ndan üst düzey bir yetkili,
Reuters’a verdiği bir demeçte, Türk bankalarının işlemlerini gözden geçirme ve Rus müşterilere yönelik uyum programlarını sıkılaştırma haberlerinin memnuniyet verici olduğunu ifade etti. Yetkili, ayrıca şunları ekledi: “Başkan’ın 22 Aralık’taki Rusya yaptırım kararnamesine yönelik düzenlemesi, daha önce belirttiğimiz şeyi teyit etti: Yabancı finans kurumları, Rusya’nın askeri faaliyetlerine yarar sağlayan veya tedbirlerimizi aşmaya olanak sağlayan işlemleri gerçekleştirmemelerinden sorumlu oldukları. Geçen yıl Türk ortaklarımızla kapsamlı görüşmeler yaptık. Ocak ayı ticaret verileri elimize ulaştığında bunları analiz edeceğiz. Bu görüşmeleri sürdürmeyi sabırsızlıkla bekliyoruz.”
Türkiye’nin ithalat ve ihracat verileri düşüşte. İlk verilere göre, Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı ocak ayında yıllık %39 düşüşle 631 milyon dolara gerilerken, Rusya’dan yapılan ithalat %20,2 düşüşle 4 milyar dolara geriledi. Önceki yıl bu rakam %22,5 düşüşle 45,6 milyar dolardı. Ham petrol ithalatı ise 2022’de iki kat artarak 12 milyon tona yükseldi. Ocak-Kasım 2023 döneminde Türkiye’ye 8,9 milyon ton petrol tedarik eden Rusya, bir önceki yıla kıyasla %20’lik bir düşüş yaşamış olsa da, savaş öncesi ortalamanın üzerinde seyretmeye devam etti. Kaynaklar, etkinin çoğunlukla petrol dışı ticarette hissedildiğini belirtiyor. Bir kaynak, “Özellikle makine ihracatı, askeri teçhizatla olan benzerliği nedeniyle durdu. Asıl sorun Türkiye’nin yapması gereken ödemede değil, alacağı ödemede ortaya çıkıyor. Bu da Türk bankalarının yaptırımlara karşı ne kadar temkinli olduğunu gösteriyor” şeklinde konuştu.
